nkhani

Poyizoni wa mtovu wosachiritsika ndi chinthu chowopsa kwambiri cha matenda amtima mwa akulu komanso kulephera kuzindikira kwa ana, ndipo chingayambitse vuto ngakhale pamilingo ya mtovu yomwe poyamba inkaganiziridwa kukhala yotetezeka. Mu 2019, kuwonetsa kutsogolera kudapangitsa kuti anthu 5.5 miliyoni afa ndi matenda amtima padziko lonse lapansi komanso kutayika kwathunthu kwa ma IQ 765 miliyoni mwa ana chaka chilichonse.
Kuwonekera kwa mtovu kuli pafupifupi kulikonse, kuphatikizapo utoto wotsogola, mafuta otsogola, mapaipi ena amadzi, zoumba, zodzoladzola, zonunkhiritsa, komanso kusungunula, kupanga mabatire ndi mafakitale ena, kotero njira za kuchuluka kwa anthu ndizofunikira kuti athetse poizoni wa mtovu.

Poizoni wamtovu ndi matenda akale. Dioscorides, dokotala wachigiriki ndi katswiri wa zamankhwala ku Roma wakale, analemba De
Materia Medica, ntchito yofunika kwambiri pazamankhwala kwazaka makumi ambiri, idafotokoza zizindikiro zakupha poyizoni wamtovu pafupifupi zaka 2,000 zapitazo. Anthu omwe ali ndi poizoni wambiri wa mtovu amatopa, kupweteka mutu, kukwiya, kupweteka kwambiri m'mimba, ndi kudzimbidwa. Kuchuluka kwa mankhwalawa m'magazi kupitilira 800 μg/L, chiwopsezo chowopsa chingayambitse kukomoka, kukomoka, ndi kufa.
Poyizoni wanthawi zonse wotsogolera adadziwika zaka zoposa zana zapitazo monga chifukwa cha atherosulinosis ndi gout "yowopsa". Popimidwa, odwala 69 mwa 107 omwe anali ndi gout yopangidwa ndi mtovu “anaumitsa khoma la mtsempha ndi kusintha kwa atheromatous.” Mu 1912, William Osler (William Osler)
"Mowa, kutsogolera, ndi gout zimagwira ntchito yofunika kwambiri pa matenda a arteriosclerosis, ngakhale kuti njira zenizeni zogwirira ntchito sizikumveka bwino," analemba Osler. Mzere wotsogolera (kuchuluka kwa buluu kwa lead sulfide m'mphepete mwa nkhama) ndi khalidwe lakupha kwa mtovu kosatha kwa akuluakulu.
Mu 1924, New Jersey, Philadelphia ndi New York City analetsa kugulitsa mafuta otsogola pambuyo poti 80 peresenti ya ogwira ntchito omwe amapanga tetraethyl lead ku Standard Oil ku New Jersey adapezeka kuti ali ndi poizoni wotsogolera, ena mwa iwo anamwalira. Pa May 20, 1925, Hugh Cumming, dokotala wamkulu wa opaleshoni wa ku United States, anasonkhanitsa asayansi ndi oimira makampani kuti aone ngati kunali kotetezeka kuwonjezera tetraethyl lead ku petulo. Yandell Henderson, katswiri wa zakuthupi ndi katswiri wa nkhondo za mankhwala, anachenjeza kuti “kuwonjezera kwa tetraethyl lead kudzavumbula anthu ambiri pang’onopang’ono ku poizoni wa mtovu ndi kuuma kwa mitsempha”. Robert Kehoe, dokotala wamkulu wa Ethyl Corporation, akukhulupirira kuti mabungwe aboma sayenera kuletsa kutsogolera kwa tetraethyl pamagalimoto mpaka atatsimikiziridwa kuti ndi poizoni. “Funso siliri ngati mtovu uli wowopsa, koma ngati kuchuluka kwa mtovu kuli kowopsa,” anatero Kehoe.
Ngakhale kuti migodi yamtovu yakhala ikuchitika kwa zaka 6,000, ntchito ya mtovu idakula kwambiri m'zaka za zana la 20. Mtovu ndi chitsulo chosungunuka, cholimba chomwe chimagwiritsidwa ntchito kuteteza mafuta kuti asatenthedwe kwambiri, kuchepetsa "kugogoda kwa injini" m'magalimoto, kunyamula madzi akumwa, zitini zogulitsira zakudya, kupanga utoto wowala komanso kupha tizilombo. Tsoka ilo, zotsogola zambiri zomwe zimagwiritsidwa ntchito pazinthu izi zimathera m'matupi a anthu. Pachimake cha mliri wa poyizoni wa mtovu mu United States, mazana a ana anagonekedwa m’chipatala chirimwe chiri chonse chifukwa cha matenda a ubongo wa ubongo, ndipo chigawo chimodzi mwa zinayi cha iwo anafa.
Anthu pakali pano ali pachiopsezo cha mtovu pamlingo woposa wa chilengedwe. M'zaka za m'ma 1960, katswiri wa geochemist Clair Patterson, yemwe adagwiritsa ntchito isotopu yotsogolera kuyerekezera zaka za Dziko Lapansi pa zaka 4.5 biliyoni.
Patterson adapeza kuti migodi, kusungunula ndi mpweya wagalimoto zidapangitsa kuti mpweya wotuluka mumlengalenga ukhale wapamwamba kwambiri kuwirikiza ka 1,000 kuposa momwe chilengedwe chimakhalira pazitsanzo zapakati pa glacier. Patterson anapezanso kuti kuchuluka kwa mtovu m’mafupa a anthu a m’mayiko otukuka kumene kunali kochuluka kuwirikiza ka 1,000 kuposa mmene anthu analili m’nthawi ya mafakitale asanayambe.
Kuwonetsa kutsogolera kwatsika ndi 95% kuyambira zaka za m'ma 1970, koma mbadwo wamakono umanyamula 10-100 nthawi zambiri kuposa anthu omwe amakhala m'nthawi ya mafakitale.
Kupatulapo pang’ono, monga ngati mtovu wamafuta apandege ndi zipolopolo ndi mabatire a asidi a galimoto agalimoto, mtovu sugwiritsidwanso ntchito ku United States ndi ku Ulaya. Madokotala ambiri amakhulupirira kuti vuto la poizoni wa mtovu linatha. Komabe, utoto wa mtovu m’nyumba zakale, mafuta amtovu oikidwa m’nthaka, mtovu wotuluka m’mipope yamadzi, ndi utsi wochokera ku mafakitale a mafakitale ndi zowotchera zinthu zonsezo zimathandiza kuti mtovu utuluke. M'mayiko ambiri, mtovu umachokera ku smelting, kupanga batri ndi e-waste, ndipo nthawi zambiri umapezeka mu utoto, zoumba, zodzoladzola ndi zonunkhira. Kafukufuku amatsimikizira kuti kupha kwa mtovu kwapang’onopang’ono kosatha ndi chinthu chochititsa chiwopsezo cha matenda a mtima ndi mitsempha ya anthu akuluakulu ndi kuwonongeka kwa kuzindikira kwa ana, ngakhale pamilingo yomwe poyamba inkaonedwa kuti ndi yotetezeka kapena yopanda vuto. Nkhaniyi ifotokoza mwachidule zotsatira za chiphe chapang'onopang'ono chosatha

Kuwonekera, kuyamwa ndi katundu wamkati
Kulowetsedwa m'kamwa ndi pokoka mpweya ndi njira zazikulu zowonetsera mtovu. Makanda omwe amakula mofulumira amatha kuyamwa mtovu mosavuta, ndipo kusowa kwachitsulo kapena kuchepa kwa kashiamu kungalimbikitse kuyamwa kwa mtovu. Kashiamu, chitsulo, ndi zinki wotengera lead amalowa m'selo kudzera mu ngalande za calcium ndi zonyamulira zitsulo monga divalent metal transporter 1[DMT1]. Anthu omwe ali ndi ma genetic polymorphisms omwe amalimbikitsa kuyamwa kwachitsulo kapena calcium, monga omwe amayambitsa hemochromatosis, awonjezera kuyamwa kwa lead.
Akamwedwa, 95% ya mtovu wotsalira m'thupi la munthu wamkulu amasungidwa m'mafupa; 70% ya lead yotsalira m'thupi la mwana imasungidwa m'mafupa. Pafupifupi 1% ya kuchuluka kwa mtovu m'thupi la munthu imazungulira m'magazi. 99% ya mankhwala otsogolera m'magazi amakhala m'maselo ofiira a magazi. Mthovu wamagazi athunthu (mtovu womwe wangomwetsedwa kumene ndi mtovu wowonjezedwa kuchokera ku fupa) ndiye chizindikiro chomwe chimagwiritsidwa ntchito kwambiri pakuwonetsetsa. Zinthu zomwe zimasintha kagayidwe ka fupa, monga kusintha kwa thupi ndi hyperthyroidism, zimatha kutulutsa mtovu womwe umalowa m'mafupa, zomwe zimapangitsa kuti magazi achuluke.
Mu 1975, pamene kutsogolo kunali kuwonjezeredwa ku petulo, Pat Barry anachita kafukufuku wa autopsy wa anthu 129 a ku Britain ndipo anawerengera kuchuluka kwa kutsogolera kwawo. Avereji ya katundu yense m’thupi la mwamuna ndi 165 mg, wofanana ndi kulemera kwa kapepala kapepala. Thupi la amuna okhala ndi poizoni wa mtovu linali 566 mg, kuchulukitsa katatu kokha kuchuluka kwa zitsanzo zonse zachimuna. Poyerekeza, kuchuluka kwathunthu m'thupi la mkazi ndi 104 mg. Mwa amuna ndi akazi, kuchulukirachulukira kwa mtovu mu minofu yofewa kunali mumtsempha wamagazi, pomwe mwa amuna kuchulukirachulukira kwa zolembera za atherosclerotic.
Anthu ena ali pachiwopsezo chochulukirachulukira chakupha poyizoni poyerekeza ndi anthu wamba. Makanda ndi ana aang’ono ali pachiopsezo chachikulu cha kuloŵetsa mtovu chifukwa cha khalidwe lawo losadya m’kamwa, ndipo amamwa kwambiri mtovu kuposa ana okulirapo ndi akuluakulu. Ana aang’ono okhala m’nyumba zosasamalidwa bwino zomangidwa chisanafike 1960 ali paupandu wakupha poizoni wa mtovu chifukwa chodya tchipisi tapenti ndi fumbi la m’nyumba loipitsidwa ndi mtovu. Anthu amene amamwa madzi apampopi a m’mapaipi okhala ndi mtovu kapena okhala pafupi ndi mabwalo a ndege kapena malo ena okhala ndi mtovu alinso paupandu wowonjezereka wa kudwala poyizoni wochepa wa mtovu. Ku United States, kuchuluka kwa lead mumlengalenga kumakhala kokulirapo m'magulu opatukana kuposa omwe ali m'magulu ophatikizika. Ogwira ntchito m’mafakitale osungunula, obwezeretsanso mabatire ndi kumanga, komanso amene amagwiritsa ntchito mfuti kapena okhala ndi tizidutswa ta zipolopolo m’matupi awo, nawonso ali pachiopsezo chowonjezereka chakupha poizoni wa mtovu.
Mtsogoleri ndi mankhwala oopsa oyamba omwe amayezedwa mu National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES). Kumayambiriro kwa gawo lotulutsa mafuta amtovu, milingo yamagazi idatsika kuchoka pa 150 μg/L mu 1976 mpaka 90 mu 1980.
μg/L, nambala yophiphiritsa. Mthovu wa m'magazi omwe amaonedwa kuti ndi woopsa watsitsidwa kangapo. Mu 2012, bungwe la Centers for Disease Control and Prevention (CDC) linalengeza kuti mlingo wotetezeka wa mtovu m’mwazi wa ana sunadziŵike. CDC inatsitsa muyeso wa milingo yamagazi ochulukirapo mwa ana - yomwe nthawi zambiri imagwiritsidwa ntchito kusonyeza kuti kuyenera kuchitidwa kuti achepetse kukhudzidwa kwa lead - kuchokera ku 100 μg/L mpaka 50 μg/L mu 2012, ndi 35 μg/L mu 2021. kugwiritsidwa ntchito kwa μg/dL, komwe kumawonetsa umboni wochulukirapo wa kawopsedwe ka lead pamilingo yotsika.

Imfa, matenda ndi kulemala
"Mtsogoleri ukhoza kukhala poizoni kulikonse, ndipo kutsogolera kuli paliponse," analemba motero Paul Mushak ndi Annemarie F. Crocetti, onse a bungwe la National Board of Air Quality losankhidwa ndi Purezidenti Jimmy Carter, mu lipoti la Congress mu 1988. Miyezo yotsika ya poizoni wa mtovu ndi chinthu chowopsa cha kubadwa kwa mwana asanakwane, komanso kuwonongeka kwa chidziwitso ndi vuto la kuchepa kwa chidwi (ADHD), kuchuluka kwa kuthamanga kwa magazi ndi kuchepa kwa kugunda kwa mtima kwa ana. Kwa akuluakulu, kutsika kwa poizoni wa mtovu ndiko chifukwa cha chiopsezo cha kulephera kwa impso, kuthamanga kwa magazi ndi matenda a mtima

Kukula ndi neurodevelopment
Pamilingo ya mtovu yomwe imapezeka kawirikawiri mwa amayi apakati, kukhudzidwa kwa mtovu ndi chinthu chowopsa cha kubadwa asanakwane. M'gulu loyembekezera kubadwa la ku Canada, kuwonjezeka kwa 10 μg/L kwa mayendedwe a magazi a amayi kunalumikizidwa ndi 70% ya chiwopsezo cha kubadwa mwangozi. Kwa amayi apakati omwe ali ndi seramu ya vitamini D pansi pa 50 mmol / L ndi milingo ya m'magazi yawonjezeka ndi 10 μg/L, chiopsezo cha kubadwa kwadzidzidzi chinawonjezeka kufika katatu.
Pakafukufuku wodziwika bwino wa ana omwe ali ndi zizindikiro za poizoni wa lead, Needleman et al. anapeza kuti ana omwe ali ndi milingo yambiri yamtovu amatha kukhala ndi vuto la neuropsychological kuposa ana omwe ali ndi milingo yochepa ya mtovu, Ndipo amatha kuonedwa kuti ndi osauka ndi aphunzitsi m'madera monga zododometsa, luso la bungwe, kutengeka maganizo ndi makhalidwe ena. Patatha zaka 10, ana omwe anali m’gulu la anthu amene anali ndi dentin lead ochuluka anali ndi mwayi woti atha kudwala matenda a dyslexia mowirikiza ka 5.8 ndipo amakhala ndi mwayi wosiyira sukulu pasukulupo ka 7.4 kuposa ana omwe ali m’gulu la anthu amene ali ndi milingo yocheperako.
Chiŵerengero cha kuchepa kwachidziwitso kuwonjezereka kwa milingo ya mtovu chinali chokulirapo mwa ana omwe ali ndi milingo yochepa ya mtovu. Pakuwunika kophatikizana kwa magulu asanu ndi awiri omwe akuyembekezeka, kuwonjezeka kwa mayendedwe amagazi kuchokera ku 10 μg/L mpaka 300 μg/L kunalumikizidwa ndi kutsika kwa 9-point kwa IQ ya ana, koma kuchepa kwakukulu (kuchepa kwa 6-point) kunachitika pamene milingo yamagazi yamagazi idayamba kuwonjezeka ndi 100 μg/L. Mapiritsi a kuyankha kwa mlingo anali ofanana ndi kuchepa kwachidziwitso komwe kumayenderana ndi milingo ya lead mu fupa ndi plasma.

Kuwonetsa kutsogolera ndizomwe zimayambitsa zovuta zamakhalidwe monga ADHD. Pakafukufuku woimira dziko lonse ku US wa ana azaka zapakati pa 8 mpaka 15, ana omwe ali ndi mayendedwe amagazi opitilira 13 μg/L anali ndi mwayi wowirikiza kawiri kukhala ndi ADHD kuposa omwe ali ndi milingo yamagazi otsika kwambiri. Mwa ana awa, pafupifupi 1 mwa milandu isanu ya ADHD imatha kunenedwa chifukwa cha kutsogola.

Kuwonetsa kutsogolera paubwana ndi chinthu choopsa cha khalidwe losagwirizana ndi anthu, kuphatikizapo khalidwe lokhudzana ndi khalidwe, chiwawa, ndi khalidwe laupandu. Pakuwunika kwa meta m'maphunziro 16, kuchuluka kwa kutsogolera kwamagazi kumalumikizidwa nthawi zonse ndi vuto la ana. M'maphunziro awiri omwe akuyembekezeka kuphatikizika, kuchuluka kwa lead m'magazi kapena dentin muubwana kumalumikizidwa ndi ziwopsezo zapamwamba komanso kumangidwa kwaunyamata.
Kuwonetsa kutsogolera kwakukulu muubwana kunkagwirizanitsidwa ndi kuchepa kwa ubongo (mwina chifukwa cha kuchepa kwa kukula kwa neuron ndi nthambi za dendrite), ndipo kuchepa kwa ubongo kunapitirirabe mpaka uchikulire. Pakufufuza komwe kunaphatikizapo achikulire, kuchuluka kwa magazi kapena mafupa am'magazi kunalumikizidwa ndi kuchepa kwachangu kwachidziwitso, makamaka kwa omwe adanyamula APOE4 allele. Kuwonetsa kutsogolera paubwana kungakhale chinthu choopsa choyambitsa matenda a Alzheimer's, koma umboni sudziwika bwino.

Nephropathy
Kuwonetsa kutsogolera ndi chiopsezo chotenga matenda aakulu a impso. Zotsatira za nephrotoxic za mtovu zimawonekera m'matupi ophatikizika ndi nyukiliya a proximal tubules aimpso, tubule interstitial fibrosis ndi kulephera kwaimpso kosatha. Pakati pa omwe adachita nawo kafukufuku wa NHANES pakati pa 1999 ndi 2006, akuluakulu omwe ali ndi mayendedwe a magazi omwe ali pamwamba pa 24 μg / L anali 56% omwe angakhale ndi kuchepetsa kusefa kwa glomerular (<60 mL / [min · 1.73 m2]) kusiyana ndi omwe ali ndi milingo ya magazi pansi pa 11 μg/L. Pakafukufuku woyembekezeredwa wamagulu, anthu omwe ali ndi milingo yamagazi yopitilira 33 μg/L anali ndi chiopsezo chachikulu cha 49% chokhala ndi matenda a impso osatha kuposa omwe ali ndi milingo yotsika yamagazi.

Matenda a mtima
Kusintha kwa ma cell otsogola ndi mawonekedwe a kuthamanga kwa magazi ndi atherosulinosis. M'maphunziro a labotale, milingo yotsika kwambiri ya lead imawonjezera kupsinjika kwa okosijeni, imachepetsa kuchuluka kwa bioactive nitric oxide, ndikulimbikitsa vasoconstriction mwa kuyambitsa protein kinase C, zomwe zimatsogolera ku kuthamanga kwa magazi kosalekeza. Kuwonetsedwa kwa lead kumayambitsa nitric oxide, kumawonjezera mapangidwe a hydrogen peroxide, kumalepheretsa kukonzanso kwa endothelial, kusokoneza angiogenesis, kumalimbikitsa thrombosis, komanso kumayambitsa atherosulinosis (Chithunzi 2).
Kafukufuku wa in vitro adawonetsa kuti ma cell a endothelial otukuka m'malo okhala ndi 0.14 mpaka 8.2 μg/L kwa maola 72 adayambitsa kuwonongeka kwa nembanemba ya cell (misozi yaying'ono kapena kuphulika komwe kumawonedwa poyang'ana ma electron microscopy). Kafukufukuyu amapereka umboni wowoneka bwino wosonyeza kuti mtovu womwe wangotengedwa kumene kapena kulowetsedwanso m'magazi kuchokera ku fupa kungayambitse kusagwira bwino ntchito kwa endothelial, komwe ndiko kusintha koyambirira kodziwika mu mbiri yachilengedwe ya zotupa za atherosclerotic. Pakuwunika kwapang'onopang'ono kwa zitsanzo zoyimira za akulu omwe ali ndi kuchuluka kwa magazi a 27 μg/L ndipo palibe mbiri ya matenda amtima, milingo yamagazi idakwera ndi 10%.
Pa μg, chiŵerengero chazovuta za kuwerengetsera kwakukulu kwa mtsempha wamagazi (ie, Agatston mphambu> 400 yokhala ndi ziwerengero za 0[0 kusonyeza kuti palibe kuwerengetsa] ndi ziwerengero zapamwamba zosonyeza kuwerengetsera kwakukulu) inali 1.24 (95% nthawi yodalirika 1.01 mpaka 1.53).
Kuwonekera kwa mtovu ndi chiopsezo chachikulu cha imfa kuchokera ku matenda a mtima. Pakati pa 1988 ndi 1994, akuluakulu a ku America a 14,000 adachita nawo kafukufuku wa NHANES ndipo adatsatiridwa kwa zaka 19, zomwe 4,422 zinafa. Mmodzi mwa anthu asanu amamwalira ndi matenda a mtima. Pambuyo pokonza zinthu zina zowopsa, kuwonjezeka kwa milingo ya magazi kuchokera ku 10th percentile kufika ku 90th percentile kunagwirizanitsidwa ndi kuwirikiza kawiri kwa chiopsezo cha imfa kuchokera ku matenda a mtima. Chiwopsezo cha matenda amtima ndi matenda amtima chimakwera kwambiri pamene milingo ya lead ili pansi pa 50 μg/L, popanda malire omveka bwino (Zithunzi 3B ndi 3C). Ofufuza akukhulupirira kuti kota ya miliyoni imodzi ya imfa zamwamsanga m’mitsempha ya mtima chaka chilichonse zimabwera chifukwa cha poizoni wochepa kwambiri wa mtovu. Mwa awa, 185,000 anafa ndi matenda a mtima.
Kuwonongeka kwa mtovu kungakhale chimodzi mwa zifukwa zomwe imfa za matenda a mtima zimayamba kukwera kenaka n’kutsika m’zaka za zana lapitalo. Ku United States, chiŵerengero cha imfa za matenda a mtima chinakwera kwambiri m’theka loyambirira la zaka za zana la 20, chikufika pachimake mu 1968, ndiyeno chikucheperachepera. Tsopano ndi 70 peresenti pansi pa nsonga yake ya 1968. Kuwonetsa kutsogolo kwa mafuta otsogola kunalumikizidwa ndi kuchepa kwa imfa kuchokera ku matenda a mtima (Chithunzi 4). Pakati pa omwe adachita nawo kafukufuku wa NHANES, omwe adatsatiridwa kwa zaka zisanu ndi zitatu pakati pa 1988-1994 ndi 1999-2004, 25% ya kuchepa kwa chiwerengero cha matenda a mtima chifukwa cha kuchepa kwa magazi.

M’zaka zoyambirira za kutha kwa mafuta a petulo okhala ndi mtovu, chiŵerengero cha kuthamanga kwa magazi ku United States chinatsika kwambiri. Pakati pa 1976 ndi 1980, 32 peresenti ya akuluakulu a ku America anali ndi kuthamanga kwa magazi. Mu 1988-1992, chiwerengerocho chinali 20%. Zomwe zimachitika nthawi zonse (kusuta, mankhwala a kuthamanga kwa magazi, kunenepa kwambiri, komanso kukula kwakukulu kwa chikhomo chomwe chimagwiritsidwa ntchito poyeza kuthamanga kwa magazi mwa anthu onenepa kwambiri) sizimalongosola kutsika kwa kuthamanga kwa magazi. Komabe, mulingo wapakatikati wa magazi ku United States unatsika kuchokera ku 130 μg/L mu 1976 kufika ku 30 μg/L mu 1994, kutanthauza kuti kuchepa kwa mayendedwe otsogolera ndi chifukwa chimodzi cha kuchepa kwa magazi. Mu Strong Heart Family Study, yomwe inaphatikizapo gulu la amwenye a ku America, kuchuluka kwa magazi kunatsika ndi ≥9 μg / L ndi kuthamanga kwa magazi kwa systolic kunatsika ndi pafupifupi 7.1 mm Hg (mtengo wosinthidwa).
Mafunso ambiri akadali osayankhidwa okhudza zotsatira za kukhudzana ndi mtovu pa matenda a mtima. Kutalika kwa nthawi yodziwikiratu kuti ayambitse matenda oopsa kapena matenda amtima sikudziwika bwino, koma kuwonetsa kwanthawi yayitali kwa lead komwe kumayesedwa m'mafupa kumawoneka kuti kuli ndi mphamvu zolosera zamphamvu kuposa kukhudzidwa kwakanthawi kochepa m'magazi. Komabe, kuchepetsa kukhudzidwa kwa mtovu kukuwoneka kuti kumachepetsa kuthamanga kwa magazi ndi chiopsezo cha kufa ndi matenda a mtima ndi mitsempha mkati mwa chaka 1 mpaka 2. Patatha chaka chimodzi ataletsa mafuta otsogola ku mpikisano wa NASCAR, madera omwe ali pafupi ndi njanjiyo anali ndi ziwopsezo zotsika kwambiri zakufa kwa matenda amtima poyerekeza ndi madera ambiri ozungulira. Pomaliza, pakufunika kuphunzira zotsatira za nthawi yayitali zamtima mwa anthu omwe ali ndi milingo yochepera 10 μg/L.
Kuchepetsa kukhudzana ndi mankhwala ena oopsa kunathandiziranso kuchepa kwa matenda a mtima. Kutulutsa mafuta otsogola kuyambira 1980 mpaka 2000 kudachepetsa zinthu m'matauni 51, zomwe zidapangitsa kuti zaka 15 za moyo ziwonjezeke. Ndi anthu ochepa amene amasuta. Mu 1970, pafupifupi 37 peresenti ya achikulire a ku Amereka anasuta; Podzafika 1990, 25 peresenti yokha ya Amereka anasuta. Osuta ali ndi milingo ya m'magazi okwera kwambiri kuposa osasuta. Ndikovuta kutsutsa mbiri yakale ndi zotsatira zaposachedwa za kuwononga mpweya, utsi wa fodya ndi kutsogolera pa matenda a mtima.
Matenda a mtima ndi omwe amachititsa imfa padziko lonse lapansi. Kafukufuku woposa khumi ndi awiri wasonyeza kuti kukhudzidwa ndi mtovu ndi chinthu chachikulu ndipo nthawi zambiri chimanyalanyazidwa cha imfa yochokera ku matenda a mtima. Pakuwunika kwa meta, Chowdhury et al adapeza kuti kukwera kwachiwopsezo chamagazi ndikofunikira kwambiri pachiwopsezo cha matenda amtima. M'maphunziro asanu ndi atatu omwe akuyembekezeka (omwe ali ndi otenga nawo mbali 91,779), anthu omwe ali ndi magazi ochulukirapo m'magulu apamwamba kwambiri anali ndi chiopsezo chachikulu cha 85% cha infarction yosapha myocardial, opaleshoni yodutsa, kapena kufa ndi matenda amtima kuposa omwe ali otsika kwambiri. Mu 2013, bungwe la Environmental Protection Agency (EPA)
Bungwe la Chitetezo linanena kuti kutsogolera kumayambitsa chiopsezo cha matenda a mtima; Zaka khumi pambuyo pake, American Heart Association inavomereza mfundo imeneyi.